Mua bán cây thuốc dược liệu hà thủ ô

Việt Nam có thế mạnh về các giống cây dược liệu, những loại dược liệu quý thường rất đa dạng và phong phú về chủng loại, trong đó cây thuốc hà thủ ô chính là một dược liệu quý. Từ xa xưa dân gian đã dùng dược liệu này với công dụng bổ máu, nhuận tràng, chữa đau lưng, mỏi gối, làm đen tóc,…

1. Thông tin khoa học

• Tên khoa học: Polygonum multiflorum Thunb.
• Tên gọi khác: Dạ giao đằng, Má ỏn, Mằn măng ón, Khua lình
• Họ Rau răm: Polygonaceae
• Tên nước ngoài: Many – flowered knotweed, multiflorous knotweed (Anh); renouée multiflorée (Pháp)

2. Mô tả

• Dây leo bằng thân quấn, sống lâu năm. Thân mềm, nhẵn, mọc xoắn vào nhau. Rễ phình thành củ, màu nâu đỏ, củ nguyên có hình giống củ khoai lang.
• Lá mọc so le, hình mũi tên, gốc hình tim, đầu thuôn nhọn, dài 5 – 8cm, rộng 3 – 4cm, 3 – 5 gân xuất phát từ gốc lá, hai mặt nhẵn, mặt trên sẫm bóng; cuống dài khoảng 2 cm, phủ lông tơ, bẹ chìa mỏng, ngắn, có lông dài.
• Cụm hoa mọc ở kẽ lá hoặc đầu cành thành chùy phân nhánh, dài hơn lá; lá bắc ngắn; hoa nhỏ nhiều, màu trắng; nhị 8, thường dính vào gốc của bao hoa.
• Quả hình 3 cạnh, nhẵn bóng, nằm trong bao hoa, 3 mảnh ngoài phát triển thành những cánh rộng.
• Mùa hoa: tháng 9 -11; mùa quả: tháng 12 – 2.

3. Công dụng của Hà thủ ô trong đời sống hằng ngày

Bổ máu, chữa gan thận, đau lưng, mỏi gối

Bộ phận dùng để làm thuốc là rễ củ của hà thủ ô, dược liệu có tác dụng bổ máu vì kích thích sinh bạch cầu và hồng cầu. Ngoài ra nó chữa thận suy, gan yếu, thần kinh suy nhược, sốt rét kinh niên, thiếu máu, ngủ kém, đau lưng mỏi gối, di mộng tinh, khí hư, đại tiểu tiện ra máu, khô khát táo bón, da mẩn ngứa không có mủ.

Làm đen tóc

Đây là tác dụng nổi bật nhất mà hầu như ai cũng biết khi nhắc đến loài thảo dược này. Lý giải điều này, các nhà khoa học cho rằng thận yếu là nguyên nhân chính dẫn đến bạc tóc sớm. Dược liệu có tác dụng bổ can thân, giúp hạn chế tình trạng bạc tóc, tóc trở nên mềm mại và đen nhánh.

Bồi bổ sức khỏe

Vị thuốc có tác dụng bổ can thận, ích tinh huyết hỗ trợ trong trường hợp thân thể suy yếu, chóng mặt, hoa mắt, tim hồi hộp, nhức đầu, mất ngủ, suy nhược thần kinh, suy nhược, cơ thể còi xương, bệnh tạng rỉ dịch và giúp người già hồi phục sức khoẻ sau khi bị bệnh. Để mang lại hiệu quả tốt nhất, có thể sử dụng kết hợp với một số dược liệu khác như sinh địa, bạch thược, cúc hoa.

Nhuận tràng

Loài cây này có tác dụng xúc tiến khả năng tiêu hóa của dạ dày và ruột nhờ thành phần Anthranoid. Ngoài ra, trong một số trường hợp bị đại tiện táo kết, tiêu hóa kém sử dụng dược liệu cũng giúp hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả. Bởi vậy, từ xưa vị thuốc được sử dụng để điều trị cho phụ nữ sau sinh và người già bị táo bón.

Tốt cho sức khỏe sinh sản

Tác dụng của hà thủ ô đỏ là bổ thận. Do đó dược liệu giúp tăng cường sinh lực trong sinh hoạt vợ chồng. Từ đó, thúc đẩy nhanh chóng việc sinh con cho các cặp hiếm muộn.

Giúp làn da hồng hào

Dược liệu giúp giải độc gan, ngăn ngừa và đẩy lùi mẩn ngứa và mụn trên da. Ngoài ra, nó còn giúp làn da thêm hồng hào và đẩy lùi tình trạng lão hóa da nhờ tác dụng bổ huyết. Tác dụng của lá hà thủ ô cũng được công nhận tốt cho làn da phụ nữ.

4. Cảnh giác với hà thủ ô giả

Hà thủ ô là dược liệu quý hiếm, bổ gan thận, bổ máu, chữa đau lưng mỏi gối, uống lâu làm đen râu tóc… Tuy nhiên, hiện nay trên thị trường, vị thuốc này đang bị làm giả để trục lợi.

• Vì lợi ích trước mắt, một bộ phận người dân có kiến thức về cây thuốc đã đi rừng và tìm kiếm một số loại củ để làm giả hà thủ ô đỏ rồi bán cho thị trường.
• Tại chợ thuốc Đông Nam Dược lúc hỏi về hà thủ ô đỏ, người bán hàng lập tức nói có loại của Trung Quốc giá 60 ngàn đồng/kg, bán lẻ là 7 ngàn đồng một lạng.

So sánh củ và phiến giữa hà thủ ô thật và giả (Ảnh: Sức khỏe & Đời sống)

Khi đưa mẫu về, một dược sĩ là giảng viên Đại học Y Dược TP HCM, cho biết, về cảm quan, chưa nói về chất lượng thì đây là những mẫu thuốc thật. Tuy nhiên, dược sĩ này cho biết thêm: chị từng dẫn một đoàn dược sĩ ở Pháp đi tham quan chợ Đông Nam Dược ở quận 5 và gặp nhiều hà thủ ô giả.

Và quả thật, khi xem thêm một loại hà thủ ô đỏ giá rẻ nhất (chỉ 4 ngàn đồng/lạng) tại các chợ trên, dược sĩ này khẳng định: “Đó chính là hà thủ ô đỏ giả lâu nay vẫn bán trên thị trường”.

Dược sĩ giải thích rõ hơn:

• Bằng mắt thường, củ hà thủ ô đỏ có dạng gần giống củ khoai lang với mặt ngoài màu nâu đỏ có nhiều chỗ lồi lõm. Thể chất cứng chắc, rất khó bẻ. Mặt cắt ngang có lớp vỏ bần màu nâu sậm, lớp bên trong màu hồng có nhiều bột, ở giữa thường có lõi gỗ cứng. Bột có màu nâu hồng, không mùi, vị đắng chát.
• Hà thủ ô trước khi sử dụng thường được chế biến với nước đậu đen nhiều lần nên có thể khác với mùi của hà thủ ô khi chưa chế biến và màu sắc cũng sậm hơn. Những phiến để lâu ngày thường chuyển màu nâu đen và đôi khi có mùi ôi hay mốc nếu bảo quản không tốt. Hà thủ ô thường được bán dưới dạng phiến hay củ.
• Phiến hà thủ ô giả thường dày khoảng 1 – 3mm, màu nâu hồng hay nâu tím. Có thể gặp phiến hình hơi tròn hay bầu dục, thường cong queo, lớp bề ngoài hơi sần sùi hay có xơ gai nhỏ bị cắt ngang hay dọc, phân bổ đều khắp bề mặt phiến. Thể chất cứng, khó bẻ, vị rất chát, se lưỡi.

Một lương y cho biết, ông không bao giờ dám dùng hà thủ ô hiện bán ở thị trường vì chúng thật – giả lẫn lộn và không thể đảm bảo chất lượng. Bởi, theo kinh nghiệm của ông, hà thủ ô đỏ thật và đạt chất lượng, ngoài màu sắc còn có thể nhận biết mùi của nó rất thơm, gần như nhân sâm. Hơn nữa, giá gốc một kg hà thủ ô đỏ bán tại Sapa đã là 140 ngàn đồng, chứ làm sao có giá 40 – 65 ngàn đồng được. Ông cho biết thêm, hà thủ ô thật nếu chế biến đúng cách (khá phức tạp) thì giá thành có thể lên đến 600 ngàn đồng/kg.

Theo các dược sĩ, hà thủ ô phải chế biến kỹ để giảm bớt thành phần tannin có sẵn trong dược liệu. Thành phần này nếu có nhiều sẽ làm cho hà thủ ô có vị chát, uống vào sẽ kích ứng niêm mạc dạ dày, đến ruột sẽ làm săn se niêm mạc ruột, giảm co thắt ruột gây táo bón, tích tụ chất độc trong cơ thể. Nếu dùng lâu ngày sẽ có ảnh hưởng không tốt trên gan thận. Còn nếu dùng hà thủ ô đã lâu ngày bị biến chất hoặc ẩm mốc sẽ có hại cho gan, thận.

Dược liệu hà thủ ô giả:

• Còn với loại hà thủ ô giả, có người cho rằng, củ nâu không độc, bằng chứng là đôi khi người ta dùng nó như là một thứ thực phẩm.
• hực tế, củ nâu muốn ăn phải gọt bỏ vỏ rồi đem ngâm ở suối nhiều ngày mới có thể dùng được, vì hàm lượng tannin có trong củ nâu rất cao. Ngoài ra khi dùng củ nâu để thay thế hà thủ ô đỏ, ngoài việc không đạt hiệu quả như mong muốn có thể gây độc cho cơ thể nếu dùng lâu ngày.

Nguồn: Theo Sức khỏe & Đời sống