Bà mẹ bỉm sửa rỉ tai về loài thảo dược kì diệu – Bồ công anh

Theo Đông y, Bồ công anh vị đắng ngọt, tính hàn; vào các kinh can và vị. Có tác dụng thanh nhiệt, giải độc (trị sưng vú rất tốt), lợi thấp thông lâm. Chữa các chứng ung thũng sang dương, nhũ ung, trường ung, hầu tý, thũng thống, thấp nhiệt hoàng đản, nhiệt lâm.

Hình ảnh cây Bồ công anh – Lactuca indica L.

1. Thông tin khoa học

• Tên tiếng Việt: Bồ công anh, Mũi mác, Rau diếp dại, Rau bồ cóc, Rau bao, Rau mét, Phắc bao, Lin hán (Tày), Lằy mắy kìm (Dao)
• Tên khoa học: Lactuca indica L.
• Họ: Asteraceae (Cúc)

2. Mô tả

• Bồ công anh là một cây nhỏ, cao 0,6m đến 1m, có thể cao tới 3m. Thân mọc thẳng, nhãn, không cành hoặc rất ít cành.
• Lá có nhiều hình dạng; lá phía dưới dài 30cm, rộng 5cm gần như không cuống, chia thành nhiều thùy hay răng cưa thưa, lá phía trên ngắn hơn, nguyên chứ không chia thùy, mép có răng cưa thưa. Bấm lá và thân đều thấy tiết ra nhũ dịch màu trắng đục như sữa, vị hơi đắng.
• Cụm hoa hình đầu, màu vàng.

3. Công dụng

• Bồ công anh Việt Nam là một vị thuốc kinh nghiệm trong nhân dân để chữa bệnh sưng vú, tắc tia sữa, mụn nhọt đang sưng mủ, hay bị mụn nhọt, đinh râu.
• Còn dùng uống trong chữa bệnh đau dạ dày, ăn uống kém tiêu.
• Liều dùng hàng ngày: 20 đến 40g lá tươi hoặc 10 đến 15g lá khô hay cành và lá khô. Dùng riêng hoặc phối hợp với các vị thuốc khác, thường dùng dưới dạng thuốc sắc có thêm đường cho để uống. Còn dùng giã nát đắp ngoài không kể liều luợng.

Một số bài thuốc có Bồ công anh

Giải độc, trị nhọt: Các mụn nhọt độc sưng nóng đỏ đau chứng sưng vú

• Bài 1: Bồ công anh 30g, Qua lâu 20g, Liên kiều 20g, Bạch chỉ 12g. Sắc uống. Bồ công anh tươi lượng vừa đủ, giã nát, rang nóng, đắp vào chỗ đau. Trị viêm tuyến sữa cấp tính.
• Bài 2: Bồ công anh 20 – 63g. Sắc uống. Trị các loại mụn nhọt sưng độc cấp tính.
• Bài 3: Bồ công anh 20g, Cúc hoa 12g, Kim ngân hoa 12g, Sinh cam thảo 6g. Sắc uống. Trị mụn nhọt độc do nhiệt, trên da lở loét, mắt đỏ do phong hỏa.
• Bài 4: Bồ công anh 12g, Tử hoa địa đinh 20g, Mã xỉ hiện 63g, Hoàng cầm 12g, Đan sâm 12g. Sắc uống. Trị viêm ruột thừa cấp chưa có mủ.

Mát gan, sáng mắt

• Bồ công anh tươi 125g, Chi tử 30g. Sắc uống. Trị chứng viêm do hỏa ở gan, viêm màng kết hợp cấp tính, mắt đỏ sưng đau.
• Trong dân gian, dùng nhựa mủ xát lên mụn cóc. Ngày 3 – 4 lần; sau 5 – 7 ngày mụn tự rụng. Ở Pháp, Bungari, người ta dùng Bồ công anh chữa viêm bàng quang, viêm niệu đạo, sỏi thận, xơ gan và nhiều bệnh khác.

Món ăn thuốc có Bồ công anh

• Cháo Bồ công anh: gạo tẻ 100g, Bồ công anh tươi 100 – 150g, đường vừa đủ ngọt.
• Bồ công anh rửa sạch, băm nhỏ, cho nấu với nước sạch lấy 1.000ml, lọc bỏ bã. Cho gạo vào nước sắc Bồ công anh, nấu nhừ; thêm đường ăn ngày 2 lần; dùng trong 5 – 7 ngày. Tác dụng thanh nhiệt giải độc, hiệu quả với người mới bị viêm tuyến vú.
• Nước Bồ công anh: Bồ công anh tươi 100 – 150g, đường trắng 40 – 50g. Nấu Bồ công anh với nước lấy 1.000ml. Lọc bỏ bã hoặc dùng bã đắp lên chỗ tuyến vú bị viêm. Hòa đường với nước sắc, uống khi nóng. Chữa đau nhức tuyến vú.
• Chữa tàn nhang, mụn nhọt, ghẻ lở (không rõ nguyên nhân), bệnh nấm ngoài da: Bồ công anh tươi 100g, Cà rốt 20g, Bông cải xanh 20g. Nấu canh, ăn trong ngày; ăn liền trong 5 – 7 ngày.

Kiêng kỵ: Các ung nhọt thuộc chứng âm, hư hàn thì kiêng dùng

Nguồn: Theo Lương y Thảo Nguyên