Kỹ thuật trồng và chăm sóc cây Tam thất mang lại hiệu quả kinh tế cao

Tam thất có tác dụng hành ứ, cầm máu, chữa thổ huyết, chảy máu cam, bị đòn tổn thương. Cây được trồng chủ yếu ở một số tỉnh Hà Giang (Đồng Văn) Lào Cai (Mường Khương, Bát Xát, Phà Lùng) Cao Bằng. Hiện nay việc trồng cây tam thất cũng được chú trọng mang lại hiệu quả kinh tế cao cho các hộ dân.

I. Thông tin khoa học

1. Mô tả cây

• Cây thân thảo, sống lâu năm.
• Lá mọc vòng 3-4 lá một, cuống lá dài 3-6cm, mỗi cuống lá mang từ 3-7 lá chét hình mác dài, mép lá có răng cưa nhỏ, cuống lá chét dài 0,6-1,2cm.
• Cụm hoa hình tán mọc ở đầu cành hoa. Có hoa đơn tính có hoa lưỡng tính cùng tồn tại. Lá đài 5, màu xanh. Cánh hoa 5, màu xanh nhạt. nhị 5, bầu hai hai ngăn.
• Quả mọng hình thận, khi chín có màu đỏ, trong có hai hạt hình cầu

2. Công dụng và liều dùng

• Theo tài liệu cũ: tam thất vị ngọt, hơi đắng, tính ôn, vào hai kinh can và vị. có tác dụng hành ứ, cầm máu, tiêu thũng dùng chữa thổ huyết, chảy máu cam, lỵ ra máu, đẻ xong máu hôi không sạch, ung thũng, bị đòn tổn thương
• Nhân dân coi tam thất là một vị thuốc cầm máu dùng trong các trường hợp chảy máu, bị đánh tổn thương, vì ứ huyết mà sưng đau. Ngày dùng 4-8g dưới dạng thuốc sắc hoặc thuốc bột. dùng ngoài có tác dụng cầm máu tại chỗ.

Xem thêm: Cây tam thất và hoạt chất Ginsenodise Rb1
II. Kỹ thuật trồng cây

1. Chọn đất trồng cây tam thất

Chọn vùng đất trồng tam thất ở đất núi cao, có độ dốc nhẹ, quanh năm mát mẻ, nhiệt độ phù hợp dưới 25^oC.

• Có thể trồng dưới các tán rừng hoặc tiến hành làm dưới có mái che. Tam thất thích hợp ở nơi có ánh sáng tán xạ, độ chiếu sáng 30%, độ che phủ 70%.
• Đất trồng cần đảm bảo đủ ẩm, nhiều mùn giàu dinh dưỡng. Thích hợp nhất là cây phát triển dưới thảm mục.

2. Kỹ thuật chọn giống để trồng cây tam thất

Hiện nay có 3 cách trồng: Trồng bằng cây con tự nhiên; củ mầm hoặc trồng bằng cách ươm hạt.

Trồng tam thất bằng cây con tự nhiên:

Cách trồng bằng cây con thường được áp dụng với những hộ dân ở gần rừng. Cụ thể, những người dân sống tại các khu vực có cây tam thất mọc tự nhiên trong dừng có thể đào cây con về nhà trồng.

• Khi đào cây con tam thất về trồng nên đào vào mua xuân. Khi thời tiết bắt đầu có mưa xuân, không khí ấm ẩm cây dễ sinh trưởng.

Trồng tam thất từ củ mầm:

• Củ tam thất lựa chọn làm giống nên chọn những củ to đều, nhiều rễ, mầm non mới nhú khoảng 2-4 cm.
• Các củ giống được chọn đưa vào vườn ươm xếp củ và tiến hành phủ 1 lớp đất sao cho lấp mầm từ 2-3 cm.
• Tiến hành tưới đủ ẩm cho đến khi cây được 3-5 lá thật tiến hành mang ra trồng.

Trồng tam thất bằng cách ươm từ hạt:

Cách chọn hạt tam thất làm giồng:

• Cách chọn hạt ươm: Chọn hạt giống ở những cây 4 năm tuổi, bởi vì cây tam thất trồng 3 năm mới bắt đầu ra hoa. Sang 4 năm tuổi hạt giống đạt chất lượng ổn định đảm bảo cây phát triển tốt, cho năng suất cao.
• Hạt giống nên chọn những hạt đã già căng mẩy. Vì những hạt này sẽ nẩ mầm tốt, cây sinh trưởng tốt hơn hẳn.

Kỹ thật ươm hạt tam thất:

• Hạt giống tam thất đã được chọn tiến hành xử lý hạt trước khi gieo bằng nước ấm 54oC (2 sôi 3 lạnh). Ngâm trong 48 giờ thì tiến hành đem gieo ra trực tiếp ra vườn ươm.
• Hạt sau khi gieo ở vườn ươm sau khoảng 1 tháng thì bắt đầu cho lá mầm cứng cáp. Tiếp tục chăm sóc: giữ độ ẩm cho đất bằng cách phun sương hàng ngày.
• Sau khoảng thời gian 2 tháng tuổi, cây tam thất giống đã đảm bảo chất lượng và có thể bứng ra trồng vườn.

3. Kỹ thuật làm đất trồng cây tam thất

Kỹ thuật làm đất vườn ươm hạt:

• Đất vườn ươm được làm sạch cỏ dại, tàn dư thực vật; Đất cày kỹ, nhuyễn, nhỏ tơi xốp, cầm đảm bảo đủ độ ẩm nhưng thoát nước tốt.
• Đất trước khi ươm hạt tam thất cần được làm ải đất để xử lý nấm, kiến …đảm bảo đất sạch bệnh.

==> Đất được bón lót trước khi gieo bằng phân chuồng hoai mục… Để đảm bảo sau khi làm đất bón phân lót xong để cho đất nghỉ 10-15 ngày mới tiến hành gieo ươm hạt.

Kỹ thuật làm đất vườn trồng cây tam thất:

• Đất yêu cầu làm ải để diệt nấm bệnh hại cây trồng.
• Làm sạch cỏ dại, tàn dư thực vật, cày kỹ, nhuyễn, đất tơi xốp và thoát nước tốt.
• Trong quá trình làm đất tiến hành bón phân hữu cơ hoai mục để tăng hàm lượng dinh dưỡng cho đất giúp cây phát triển nhanh.
• Đất làm xong tiến hành lên luống cao 20-30 cm, chiều rộng luống từ 1,2-1,5 m. Luống cách luống 30-50 cm để đảm bảo thoát nước tốt.
• Đất làm xong cần để cho đất nghỉ 20 ngày trước khi tiến hành trồng cây.

4. Thời vụ trồng cây tam thất

Trồng cây tam thất nên trồng vào mùa xuân khi trời có các cơn mưa phùn nhỏ rả rích. Độ ẩm cao và nhiệt độ ấm dần sẽ giúp cây sinh trưởng, phát triển tốt.

• Nếu trồng bằng hạt tam thất thì nên ươm hạt trước từ 4-5 tháng. Nghĩa là nên ươm giống từ tháng 8-9 âm lịch. Để chuẩn bị cho đợt trồng vào tháng 1-2 năm sau.

5. Kỹ thuật trồng cây tam thất

• Nếu trồng ở vườn trong điều kiện không dưới tán rừng thì lưu ý làm dàn che cho cây.
• Mật độ trồng: 1 m2 trồng từ 10-15 cây. Mỗi cây nên trồng cách nhau từ 30-60 cm.
• Sau khi trồng cần tạo tầng thảm mục cho cây bằng cách lấy các xác thực vật khô vun vào gốc cho cây.

6. Kỹ thuật chăm sóc cây tam thất

Tưới nước:

Là cây ưa ẩm, không chịu khô hạn, do vậy cần đảm bảo đủ độ ẩm để cây có thể sinh trưởng phát triển tốt. Thông thường ở giai đoạn vừa trồng xong thì hay gặp điều kiện khô hạn vì vậy cần lưu ý dự trữ nước tưới đảm bảo cho cây đủ ẩm.

Bón phân:

• Giai đoạn 3 năm đầu sau trồng cây sinh trưởng phát triển mạnh nên yêu cầu dinh dưỡng nhiều để phát triển thân lá, ra hoa. Giai đoạn này nên bổ sung dinh dưỡng bằng cách bón các loại phân bón hàn lượng cao, đặc biệt bổ sung phân chuồng hoai mục hàng năm cho cây.
• Trong những năm tiếp theo cây cần phát triển củ, nên tăng hàm lượng phân hữu cơ, phân vi sinh để giúp đất tăng hàm lượng mùn, đất tơi xốp kích thích củ mọc to, không sâu bệnh hại.

Làm cỏ:

Để tạo vườn trồng tam thất có độ thông thoáng, tạo điều kiện cho cây hấp thụ dinh dưỡng, ánh sáng để quang hợp cũng như phòng trừ sâu bệnh hại cho cây. Tiến hành làm cỏ vun luống thường xuyên đảm bảo sạch cỏ dại theo định kỳ ít nhất 2 lần/tháng.

7. Phòng trừ sâu bệnh hại cây tam thất

Một số sâu bệnh hại phổ biến trên cây tam thất:

Bệnh thối rễ và củ:

Thường do một số loại vi khuẩn và nấm gây ra, là bệnh rất khó phòng trừ, tốc độ lây lan bệnh nhanh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng của cây.

==> Phương pháp phòng trừ: Chủ yếu là quản lý dịch hại tổng hợp ngay từ đầu vụ. Các biện pháp canh tác chủ yếu như: Trồng cây ở đất phù hợp, bố trí luống trồng, mật độ trồng hợp lý; Khi cây bị bệnh tiến hành nhổ bỏ tránh lây lan. Sau khi nhổ cần xử lý sát trùng bằng bôi để diệt trừ nấm,vi khuẩn còn xót lại. Có thể xử dụng một số thuốc hóa học như: Ridomil Gold…phun theo khuyến cáo của nhà sản xuất.

8. Kỹ thuật thu hoạch tam thất

Thời gian trồng tam thất thường kéo dài từ 3-7 năm. Muốn thu hoạch củ tam thất thì sau 5-7 năm trồng mới có thể thu hoạch. Ngoài củ, người trồng có thể thu hoạch hoa bắt đầu từ năm thứ 3, để phơi khô làm trà.

Nếu muốn nhân giống thì bắt đầu năm thứ 4 thì có thể thu hoạch 1 phân hoa và để 1 phân hoa lại để cây kết quả để thu hoạch hạt dùng nhân giống.

Nguồn: Tổng hợp